Dorpsprofiel Kessel

Het gebied waar nu Kessel ligt, werd vanwege de nabijheid van de Maas en de aanwezige, vruchtbare kleigrond, al in de prehistorie en Romeinse tijd volop bewoond. Vlakbij het huidige dorp liep een Romeinse weg evenwijdig aan de Maas. Er zijn in en rond Kessel diverse vondsten gedaan uit deze periode, zoals een fraaie driegodensteen, twee Romeinse villa’s, munten en een helm.

Middeleeuwen - 1279

De naam Kessel is afgeleid van het latijnse castellum (= kasteel). Het dorp ontstond in de volle middeleeuwen bij de kruising van de Romeinse weg en een doorgang door de Maas, waarover de graven van Kessel de controle hadden. Na meerdere eenvoudigere voorgangers (eerst een ringwal met palissade, daarna een stenen toltoren), bouwden de graven van Kessel in de 11de en 12de eeuw een mergelstenen ringmuur op een motte waarbinnen zich gedurende de volgende eeuwen het huidige kasteel de Keverberg ontwikkelde. Vanwege deze bouwdata en boeiende bouwgeschiedenis is de Keverberg één van de oudste en meest interessante kastelen van Nederland.

De Graven van Kessel beheersten destijds een gebied dat grofweg het huidige Noord-Limburg tot Venray omvatte en verder enkele Duitse gebieden. Gedwongen door geldgebrek verkocht de Graaf van Kessel in 1279 zijn bezittingen aan de Graaf van Gelre, waarmee Kessel onderdeel werd van dat veel omvangrijkere graafschap.

1312 - 1541

Al in 1312 kreeg Kessel marktrechten wat duidt op handel en mobiliteit. De huidige Markt ten noorden van het kasteel is het oudste woongebied van het dorp. De kleine, romaanse parochiekerk werd in 1460 afgebroken en op dezelfde plaats verrees een mergelstenen, gotisch kerkgebouw (dat op zijn beurt in 1870 werd vervangen door de huidige kerk van Pierre Cuijpers). In 1541 kwam het kasteel in handen van de familie Van Merwijck, die een bijna absolute macht bezat over het dorp. In deze periode vonden ook vernielingen en verwoestingen plaats als gevolg van de Tachtigjarige Oorlog. Onder de huidige kerk bevinden zich nog de grafkelders van de Heren van Kessel en van een aantal pastoors.

1648 - 1950

Na 1648 (Vrede van Münster) behoorde het dorp tot Spaans Gelre om in de 18de eeuw over te gaan naar Pruisen. Dit duurde tot aan de Franse tijd, waarna Kessel onderdeel van Nederland werd. Nog onder Frans bewind werd de Napoleonsbaan aangelegd, waardoor Kessel vlakbij een belangrijke verkeers- en handelsader kwam te liggen.

Bij gevechten aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werden kasteel de Keverberg (op dat moment een klooster), de kerk, de historische kern en de molen zwaar beschadigd. Op het kasteel na, werden deze na de oorlog hersteld.

Na 1950 ontwikkelden zich rond de historische woonkern enkele nieuwbouwwijken.

2015

In 2015 is de kasteelruïne heropgebouwd op een bijzondere manier: de oude delen werden geconsolideerd en vervolgens gecombineerd met moderne toevoegingen in staal en glas. De meningen zijn hierover verdeeld. Sindsdien is de Keverberg, en daarmee ook Kessel, een belangrijke, toeristische attractie geworden.