Dorpsprofiel Helden

Evenals in de andere kernen van Peel en Maas, verbleven er tijdens de prehistorie jagers en boeren in het dorp Helden. Uit een wat latere periode dateren de vondsten op Schrames (o.a. een fraai, bronzen Marsbeeldje), die duiden op bewoning in de Laat-Romeinse tijd (250-450).

1230

De naam ‘Helden’ komen we voor het eerst tegen in een oorkonde uit 1230. Er bestond toen al enige tijd een lokale gemeenschap. Het dorp en Onder waren 2 van de 6 hertschappen van ‘groot-Helden’. Waarschijnlijk is Helden het oudste van de 6 en leverde het daarom de latere gemeentenaam.

Over de weg door Onder (Baarloseweg) richting Baarlo ging niet alleen handelsverkeer maar trokken ook plunderende groepen. Waarschijnlijk is daardoor hier ook de Onderse schans aangelegd. Markant zijn ook de stuifzandgebieden waar men in de 18e eeuw dennen zaaiden. Hierdoor ontstonden de Heldense Bossen die tegenwoordig ruimte bieden aan recreanten, wandelaars en fietsers.
Van oorsprong is Helden een agrarische gemeenschap. Op een splitsing van wegen ontstond er een uniek driehoekig plein waaraan in de loop der eeuwen markante huizen werden gebouwd, het huidige Mariaplein.

1734 - 1928

In 1734 lag er een boerderij en er omheen 26 andere gebouwen. De Pruisische koning gaf in 1755 de opdracht om er een waterpoel aan te leggen. Een onuitwisbare herinnering hieraan is de naam van dit plein, ‘de Pool’.  Hier werden markten gehouden en bij de dorpspomp werd drinkwater gehaald. Hier woonden ook een dokter, een koster, brouwers, caféhouders, bakker, smid, slager en andere ambachtslieden. Kortom de Pool was een plek waar de handel floreerde en mede daardoor werd het ook een mooie plek voor de notabelen van het dorp.

In 1876 kwamen de Zusters van de Goddelijke Voorzienigheid naar Helden en vestigden zich ook aan de Pool. In 1928 bouwden ze vlakbij de Sint Odaschool en een klooster. De eerste is na langjarige leegstand en een grondige aanpassing opnieuw school en het klooster is nu het Streekmuseum Peel en Maas.

Belangrijke gebouwen

Het markantste gebouw aan de Pool is de Lambertuskerk, die in 1455 werd gebouwd in opdracht van de kartuizers uit Roermond. Ondanks latere schades en diverse renovaties, telt het gebouw nog diverse, oorspronkelijke onderdelen. In 1572 trokken de Staatse troepen van Willem van Oranje plunderend door onze regio en staken de Lambertuskerk en de windgraanmolen op de Driessen in brand.

Een ander belangrijk (verdwenen) gebouw aan genoemd plein was het raadhuis uit 1786. Toen het nieuwe raadhuis in Panningen werd gebouwd, werd, ondanks protest, dit historische kleinood in 1964 gesloopt.

Ook het herenhuis van de eerste Heldense geschiedschrijver Joannes van Knippenbergh, is verdwenen. Het grote pand werd later nog bewoond door Petrus de Koning en notaris Haffmans. Omdat het huis een obstakel vormde in de weg Helden-Kessel, werd het afgebroken.

Ondanks de sloop van diverse, andere historische panden, is het Mariaplein met kiosk nog steeds een aantrekkelijke plek voor het ‘Dörper’ verenigingsleven: schuttersgilde, fanfare, Jong Nederland en sportverenigingen.

1970

Nadat het dorp in de jaren zestig al fors was gegroeid, groeiden Helden en Panningen na 1970 aan elkaar vast door de ontwikkeling van het omvangrijke woninggebied De Riet.