Dorpsprofiel Baarlo

De geschiedenis van Baarlo gaat terug tot de prehistorie. Bij De Meeren zijn recent grafheuvels onderzocht die dateren uit de Brons- en IJzertijd. Ten westen van het dorp liep een Romeinse weg met als gevolg dat bij Baarlo ook vondsten uit die tijd zijn gedaan.

1000 - 1900

Vanaf de 10de eeuw ontstond er op ongeveer één kilometer van de Maas op een verhoging een dorpje met een aanvankelijk bescheiden kerkje. Baarlo hoorde toen bij het Graafschap Kessel. De eerste vermelding van de naam Baarlo dateert uit 1219. Baarlo was vanaf het einde van de 13de eeuw Gelrisch, werd in de 16de eeuw Spaans en in 18de eeuw Pruisisch, daarna Frans en vanaf 1839 Nederlands.

Anders dan bijvoorbeeld Maasbree en veel andere laatmiddeleeuwse dorpen in de regio, bezat Baarlo een echt centrum bij een kruispunt van wegen en geen lange kern met lintbebouwing. Dat centrum lag op een duidelijke hoogte, als bescherming tegen hoog water, die snel afliep in de richting van de Maas. De grond was in de omgeving van Baarlo vruchtbaar dankzij de aanwezige rivierklei. Er lagen in de middeleeuwen liefst 10 grote pachtboerderijen. Voor het overige telde Baarlo veel kleine boeren en dagloners.

Kastelen

Baarlo kent 4 kastelen, waarvan er 3 terug gaan op de middeleeuwen.

• Het kasteel d’Erp dateert uit de 13de eeuw en was oorspronkelijk een echte burcht (De Borcht). Het huidige complex is in de 17de eeuw gebouwd en dankt zijn naam aan de familie d’Erp die het van 1787 tot 1962 in bezit had en er tot 1905 woonde.
• Kasteel de Berckt dateert ook uit de 13de eeuw. Het lag vlakbij de voormalige Romeinse heerbaan. Het oude kasteel werd in 1830 gesloopt en vervangen door het huidige pand in Italiaanse stijl.
• Kasteel de Raay was oorspronkelijk een riddergoed uit de 13de eeuw en onderging ook diverse aanpassingen in de loop der eeuwen. Thans herbergt het een luxe hotel.
• Tenslotte kasteel Scheres, dat geen echt kasteel is want het werd pas in 1860 gebouwd door de Luikse baron d’Olne. Op dit kasteel woonde tussen 1962 en 2009 de Japans-Amerikaanse beeldhouwer Shinkichi Tajiri, internationaal bekend vanwege het door hem veel gebruikte knoopmotief. Van hem zijn verspreid over het dorp diverse openbare kunstwerken te zien. Ook de wachters op de Venlose Maasbrug zijn van hem.

Ook los van Tajiri valt het op dat in Baarlo veel openbare kunst aanwezig is. Het dorp kan worden gerelateerd aan diverse andere kunstenaars. De belangrijkste daarvan is ongetwijfeld Mathieu Kessels (1784-1836), die in de jaren 1820 en 1830 in Rome woonde en daar tot Europese roem kwam. Baarlo was verder de tijdelijke verblijfplaats van de kunstenaar Albert Neuhuys terwijl de modernist Jan Stekelenburg er volop heeft geschilderd.

De artistieke traditie wordt anno 2022 in Baarlo in ere gehouden door de organisatie van een beeldhouwers-symposium om de 5 jaar, waar nieuwe publieke kunstwerken uit voortkomen.